- Αριζόνα
- (Αrizona). Πολιτεία (295.276 τ. χλμ., 5.310.000 κάτ. το 2001) των νοτιοδυτικών ΗΠΑ στα σύνορα με το Μεξικό. Το έδαφος είναι κυρίως ορεινό, με μέγιστο υψόμετρο τα 3.862 μ. στο Χάμφρεϊ Πικ. Το νοτιοδυτικό τμήμα της πολιτείας αποτελείται από μια εκτεταμένη ερημική ζώνη (έρημος Χίλα), που προσελκύει κάθε χρόνο πολυάριθμους τουρίστες με τη γραφική τραχύτητα του τοπίου. Κυριότεροι ποταμοί της είναι ο Μικρός Κολοράντο, ο Χίλα και ο Κολοράντο, που έχει σκάψει βαθιά την κοίτη του στο ομώνυμο οροπέδιο, σχηματίζοντας έτσι το εντυπωσιακό τοπίο του Γκραν Κάνιον του Κολοράντο.
Η Α. εξερευνήθηκε στις αρχές του 16ου αι. και πολύ γρήγορα προσέλκυσε πολυάριθμους αποίκους με τον πλούτο του υπεδάφους της. Ο αποικισμός οδήγησε στην ολοκληρωτική σχεδόν εξαφάνιση των αυτοχθόνων (Απάτσι, Ναβάχο και Χόπι) που τώρα ζουν συγκεντρωμένοι σε ορισμένες περιοχές. H Α. έγινε μέλος των ΗΠΑ μόλις το 1912 ως 48η πολιτεία.
Η A. έχει κλίμα εξαιρετικά τραχύ, με βροχοπτώσεις κάτω των 500 χιλιοστών και θερμοκρασίες που φτάνουν στην έρημο Χίλα τους 50°C τον Ιούλιο. Γι’ αυτό στη βλάστησή της κυριαρχούν οι γιούκες, τα κακτοειδή, η αγαύη και άλλα ξηρόφιλα φυτά· στις ορεινές ζώνες όμως υπάρχουν δάση κωνοφόρων.
Τα ορυκτά αποτελούν την κύρια πλουτοπαραγωγική πηγή της Α. Κυριαρχούν τα κοιτάσματα χαλκού (περίπου 50% της παραγωγής των ΗΠΑ) και δίπλα σε αυτά κοιτάσματα μολύβδου, ψευδαργύρου, χρυσού, αργύρου, μολυβδαινίου, τουγκστενίου και ουρανίου, που ανακαλύφθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στα αμμολιθικά πετρώματα του Γκραν Κάνιον του Κολοράντο. Στον τομέα της βιομηχανίας είναι ανεπτυγμένη η μεταλλουργία, ιδιαίτερα του χαλκού· η γεωργία (βαμβάκι και εσπεριδοειδή) ασκείται μόνο στις κοιλάδες μερικών ποταμών, όπου και ευνοούνται τα μεγάλα έργα ρύθμισης των υδάτων. Εξαιρετικά έντονη στην Α. είναι η τουριστική κίνηση λόγω της μεγάλης ποικιλίας και ομορφιάς του φυσικού περιβάλλοντος. Πρωτεύουσα της πολιτείας είναι η πόλη Φίνιξ (1.410.400 κάτ. το 2002) στον ποταμό Χίλα, μεγάλο εμπορικό κέντρο της εύφορης και αρδευόμενης κοιλάδας του Σολτ Ρίβερ με πολυάριθμες βιομηχανίες, κυρίως τροφίμων. Ακολουθεί το Τούσον, στο νότιο τμήμα της πολιτείας και στη σιδηροδρομική γραμμή του νότιου Ειρηνικού, εμπορικό κέντρο μεγάλης αγροτικής περιοχής πλούσιας και σε ορυκτά, με διάφορες μεταποιητικές βιομηχανίες, έδρα του πανεπιστημίου της Α. που ιδρύθηκε το 1891. Άλλες σημαντικές πόλεις είναι η Μέσα και το Τεμπλ στην κοιλάδα του Σολτ Ρίβερ, στα A της πρωτεύουσας Φίνιξ.
Ένα ινδιάνικο χωριό των Χόπι στην Αριζόνα.
Το ονομαστό Γκραν Κάνιον, αποτέλεσμα της διάβρωσης του εδάφους της Αριζόνα, έχει σχηματιστεί από τον ποταμό Κολοράντο, ο οποίος έχει δημιουργήσει μια βαθιά κλειστή κοιλάδα, όπου τα φυσικά φαινόμενα καταπλήσσουν με την επιβλητικότητά τους (φωτ. Igda).
Dictionary of Greek. 2013.